Ο Ελληνισμός της Φιλιππούπολης αλλά και γενικότερα της Ανατολικής Ρω­μυλίας με παρουσία χιλιάδων ετών στην περιοχή της Βόρειας Θράκης βρέθηκε αντιμέτωπος από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα με το αναδυόμενο Βουλγαρικό εθνικιστικό κίνημα. Οι Βούλγαροι ως ορ­θόδοξοι, κατά την διάρκεια της μακροχρόνιας δουλείας, παρέμειναν υπό την προστασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στα πλαίσια του θεοκρατικού συ­στήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όμως ο 19ος αιώνας υπήρξε ανα­τρεπτικός για την Υψηλή Πύλη. Τα υπόδουλα έθνη των Βαλκανίων απέκτησαν εθνική συνείδηση και επαναστάτησαν ενάντια στον Οθωμανικό ζυγό. Μετά από πολλούς αιώνες δουλείας δημιουργήθηκαν τα πρώτα εθνικά κράτη. Η Βουλγαρία, σε σχέση με τα υπόλοιπα Βαλκανικά κράτη, αποκόμισε τα μεγαλύ­τερα οφέλη από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878. Η νικήτρια Ρωσία των «Πανσλαβιστών» εκείνης της εποχής επέβαλε τους δυσμενείς όρους της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι δη-μι­ουργήθηκε η λεγόμενη «Μεγάλη Βουλγαρία» περιλαμβάνοντας τις περιοχές της σημερινής Βουλγαρίας, την μετέπειτα Ανατολική Ρωμυλία, την Δυτική Θράκη, την Μακεδονία (μαζί με το λιμάνι της Καβάλας, τις λίμνες Μικρή/ Με­γάλη Πρέσπα, την Αχρίδα μέχρι την γραμμή Βέροιας-Καστοριάς). Οι μοναδι­κές περιοχές που διεσώθησαν από την Ρωσική υπεροψία ήταν η Θεσσαλονίκη και η Χαλκιδική.